Heb je jezelf ooit afgevraagd waarom je steeds weer dezelfde patronen herhaalt in je romantische relaties, hoe hard je ook je best doet om dit te veranderen? Het antwoord zou kunnen liggen in de boeiende kruisbestuiving tussen de hechtingstheorie en persoonlijkheidstype.
Stel je voor dat je persoonlijkheid een huis is – met een fundament gevormd door genetica en vroege ervaringen, en kamers die hun vorm krijgen door jouw unieke eigenschappen en voorkeuren. Je hechtingsstijl is dan als de voordeur van dat huis: het bepaalt hoe je anderen verwelkomt, of soms juist op afstand houdt.
Hoewel de hechtingstheorie en persoonlijkheidstype twee afzonderlijke begrippen zijn, raken ze elkaar vaak en beïnvloeden ze samen ons gedrag en onze voorkeuren binnen relaties, zeker op het gebied van de liefde.
In dit artikel bekijken we de hechtingstheorie en de samenhang met persoonlijkheid. Beide begrijpen kan leiden tot persoonlijke groei en gezondere relaties. Tegen het einde heb je misschien een nieuw perspectief op waarom je bent zoals je bent. En hopelijk kun je deze nieuwe inzichten in jouw voordeel gebruiken.
Wat is de hechtingstheorie en wat zijn hechtingsstijlen?
De hechtingstheorie, voor het eerst in de jaren 50 voorgesteld door psycholoog John Bowlby, stelt dat onze vroegste ervaringen met verzorgers de basis leggen voor onze verwachtingen, gedragingen en emotionele reacties in hechte relaties gedurende ons hele leven. Hij concludeerde dat de banden die we als baby’s met onze belangrijkste verzorgers vormen, een fundamentele invloed hebben op hoe we met anderen omgaan, van vriendschappen tot romantische relaties.
Mary Ainsworth, een collega van Bowlby, en haar promovenda Mary Main bouwden hier later op voort met Ainsworths beroemde “Strange Situation”-experimenten. Hierbij werd geobserveerd hoe baby’s reageerden als ze kort van hun moeders werden gescheiden en weer herenigd. Hieruit kwamen vier hechtingsstijlen naar voren, waarvan er één veilig is en drie onveilig. Deze vier hechtingsstijlen omschrijven patronen in het gedrag van baby’s tegenover hun moeder – patronen die zijn aangetoond tot in de volwassenheid en latere relaties:
- Veilige hechting: Deze stijl uit zich bij kinderen die vol vertrouwen de wereld verkennen, wetend dat ze altijd kunnen terugkeren naar een veilige, troostende verzorger. Als volwassenen voelen mensen met een veilige hechting zich over het algemeen prettig bij intimiteit en kunnen ze gezonde, stabiele romantische relaties opbouwen en onderhouden. Ze hebben doorgaans een positief zelfbeeld, vertrouwen anderen en kunnen onafhankelijke met emotionele nabijheid combineren.
- Angstige of angstig-obsessieve hechting: Denk aan een kind dat extreem van streek raakt bij het afscheid van de verzorger en zich na de hereniging moeilijk kan kalmeren. Volwassenen met deze stijl hebben vaak een sterke behoefte aan nabijheid, maar zijn tegelijkertijd bang om verlaten te worden. In hun relaties worstelen ze vaak met onzekerheid en zoeken ze voortdurend geruststelling en bevestiging van hun partner.
- Afwijzende-of vermijdende hechting: Sommige kinderen tonen weinig verdriet bij het afscheid van hun verzorger en mijden hem of haar bij terugkomst. Dit zijn vroege tekenen van een afwijzend-vermijdende hechtingsstijl. Volwassenen met deze stijl hechten veel waarde aan zelfstandigheid en zelfredzaamheid boven intimiteit. Ze vinden het moeilijk om anderen te vertrouwen en vermijden vaak nauwe relaties of emotionele kwetsbaarheid.
- Gedesorganiseerde of angstig-vermijdende hechting: Deze stijl combineert elementen van zowel angstige als vermijdende patronen en komt vaak voort uit een jeugd met sterk inconsistente zorg. Het ene moment vindt het kind troost en het volgende moment juist pijn, emotioneel of fysiek. Hierdoor verlangen mensen met deze stijl naar nabijheid, maar zijn ze er ook bang voor, wat leidt tot tegenstrijdige gevoelens en onvoorspelbaar gedrag in hun romantische relaties.
Het samenspel tussen hechtingsstijlen en persoonlijkheid
Hoe passen hechtingsstijlen en persoonlijkheidstheorie nu samen?
Vroege ervaringen met verzorgers kunnen bepaalde aspecten van onze persoonlijkheid vormen, maar ons aangeboren temperament beïnvloedt op zijn beurt weer hoe we veilige of onveilige hechtingspatronen ontwikkelen. Een kind met bijvoorbeeld een van nature voorzichtige of gevoelige aard (mogelijk een Introvert of Emotioneel persoonlijkheidstype) loopt meer kans op een onveilige hechting als de verzorger wisselvallig is. Een kind met een uitbundigere aard (zoals een Extravert) is juist mogelijk veerkrachtiger en ontwikkelt ondanks soortgelijke omstandigheden een veiligere hechting.
Belangrijk om te weten is dat sommige persoonlijkheidsaspecten aangeboren zijn en relatief stabiel blijven tijdens de verschillende levensfases. Deze kern van wie we zijn – of we Introvert of Extravert zijn, Rationeel of Emotioneel, enzovoorts – blijft doorgaans vrij constant. Hechtingsstijlen daarentegen worden sterker beïnvloed door ervaringen en kunnen dus in de loop van de tijd veranderen, met of zonder opzet.
Belangrijk om te onthouden: Waar je kernpersoonlijkheid redelijk stabiel is, kunnen je hechtingspatronen zich ontwikkelen door zelfinzicht en inzet.
Hechtingsstijlen en persoonlijkheidseigenschappen
Dat brengt ons bij de grote vraag: Welke hechtingsstijl komt het meeste voor bij elk van de 16 persoonlijkheidstypes?
We vallen misschien tegen, maar er is simpelweg geen één-op-één verband tussen hechtingsstijlen en specifieke persoonlijkheidstypes. Wel zijn er interessante verbanden te zien tussen hechtingsstijlen en persoonlijkheidseigenschappen.
Weet je jouw persoonlijkheidstype (nog) niet of twijfel je over je eigenschappen? Doe dan nu onze gratis persoonlijkheidstest.
Veilige hechting
De veilige hechtingsstijl zie je vaker bij mensen die zelfverzekerd zijn en emotioneel stabiel. Hiermee lijkt deze stijl samen te hangen met de Assertief persoonlijkheidseigenschap. Zelfverzekerde mensen vinden gemakkelijker het evenwicht tussen onafhankelijkheid en intimiteit, mogelijk dankzij hun meer constante gevoel van zelfvertrouwen.
Hoewel het verband niet keihard is, wijst onderzoek ook op een mogelijke samenhang tussen de veilige hechtingsstijl, Extravertheid en de Emotionele eigenschap. Het lijkt erop dat mensen die meer op anderen gericht en emotioneel afgestemd zijn, sneller een veilige hechting ontwikkelen.
Angstig-obsessieve hechting
De angstig-obsessieve hechtingsstijl zie je vaak bij mensen die minder zelfverzekerd zijn, gevoeliger reageren op emoties, en veel waarde hechten aan relaties met anderen. Dit hangt het sterkst samen met zowel de Turbulent als de Emotionele eigenschap.
Turbulente types kampen vaker met emotionele schommelingen en zelftwijfel. Mensen met de Emotionele eigenschap hechten veel belang aan emotie en harmonie in relaties, wat hun zorgen om het gevoel en de stabiliteit in de relatie kan versterken.
In onze “Relying on Others” enquête vragen we: “Ben je vaak bang om door anderen afgewezen te worden?” Deze vraag gaat niet direct over romantische relaties, maar illustreert duidelijk hoe deze eigenschappen iemands gevoel van zekerheid in relaties beïnvloeden. Meer dan 87% van de Turbulente persoonlijkheden en 82% van de Emotionele types geeft aan écht bang te zijn voor afwijzing, vergeleken met slechts 43% van de Assertieve en 55% van de Rationele types.
Bekijk ter illustratie onderstaande grafieken. Eerst vind je de data per Strategie. Vergelijk de Introverte en Turbulente Constante verbetering (89% ‘eens’) en de Extravert en Turbulente Sociale betrokkenheid (83% ‘eens’) met de Introverte en Assertieve Zelfverzekerd individualisme (46% ‘eens’) en de Extravert en Assertieve Meesterschap in relaties (37%). Het verschil is frappant: de Turbulente strategieën liggen gemiddeld 44 procentpunt hoger dan de Assertieve strategieën.
De tweede grafiek laat het verschil in overeenstemming zien tussen de vier verschillende Rollen. Let op hoe Analisten (die allemaal de Rationele eigenschap delen) het minst vaak instemmen (56%). Diplomaat-types (die allemaal de Emotionele eigenschap delen) stemmen het vaakst in, met 82% – een verschil van 26 procentpunt.
Afwijzend-vermijdende hechting
Persoonlijkheden die logica verkiezen boven gevoel, en onafhankelijkheid boven afhankelijkheid, ontwikkelen vaker een afwijzend-vermijdende hechtingsstijl als hun vroege ervaringen deze natuurlijke neigingen versterken uit zelfbehoud. Uit onze data blijkt dat deze hechtingsstijl sterk samenhangt met Introversie en de Rationele eigenschap.
Introverte personen hebben doorgaans veel behoefte aan eigen ruimte binnen hun relatie, wat zich soms uit in de neiging om zich terug te trekken wanneer de relatie te intense eisen stelt. Rationele persoonlijkheden zijn op zichzelf gericht en verkiezen vaak zelfredzaamheid boven emotionele verbinding of kwetsbaarheid met hun partner.
In onze “Emotional Vulnerability” enquête luidt de vraag: “Voel je je meestal opgelucht of juist angstig nadat je je kwetsbaarheid met iemand hebt gedeeld?” Deze vraag gaat niet specifiek over intieme communicatie binnen een romantische relatie, maar maakt wel duidelijk wie zich het minst op hun gemak voelen bij emotioneel gevoelige gesprekken.
Bijna 67% van de Introverten voelt zich angstig na het uiten van kwetsbaarheid, tegenover 48% van de Extraverten.
En als we naar de Rationele eigenschap kijken: meer dan 71% van de Rationele types voelt zich angstig, tegenover ruim 57% van de Emotionele types.
Angstig-vermijdende hechting
Deze hechtingsstijl laat relaties aanvoelen als een achtbaan, waarbij angstig-vermijdende mensen heen en weer schommelen tussen verlangen naar nabijheid en het juist afstoten van diezelfde intimiteit. Dit onvoorspelbare gedrag laat hun partners vaak achter in verwarring over wat ze moeten bieden. Soms vragen mensen met deze stijl om geruststelling, soms willen ze juist meer afstand. De ene keer zijn ze open en kwetsbaar, op andere momenten sluiten ze zich volledig af voor emotionele intimiteit.
Door hun neiging tot zelftwijfel en emotionele schommelingen zijn Turbulente personen vatbaarder voor deze hechtingsstijl. Hun innerlijke strijd manifesteert zich als een duw-en-trek-dynamiek in relaties, wat de kern vormt van deze stijl: verlangen naar intimiteit, maar niet weten hoe, waardoor ze het juist afstoten.
Opmerkelijk is dat deze vorm van onveilige hechting zich bij verschillende persoonlijkheidseigenschappen anders uit. Extraverten zoeken misschien sociale verbinding om hun angst te kalmeren, maar trekken zich terug als het te intens wordt. Introverten verlangen naar diepe banden, maar worstelen met de kwetsbaarheid die hiervoor nodig is.
Ook het samenspel tussen de Rationele en Emotionele eigenschap maakt deze hechtingsstijl complex. Mensen met sterke Emotionele voorkeuren voelen onderliggende emoties in relaties goed aan, waardoor zowel hun verlangen als angst voor intimiteit vergroot wordt. Rationele types zullen hun emoties eerder rationaliseren, waardoor de kloof tussen behoefte aan nabijheid en het vermogen dit te uiten groter wordt.
Onthoud: deze pronken tussen persoonlijkheid en hechting zijn alleen correlaties zoals ze blijken uit extern onderzoek en uit onze data. Ze zijn niet zwart-wit. Assertieve persoonlijkheden kunnen een onveilige hechting hebben en veel Turbulente mensen hebben juist een gezonde, veilige hechting. Er zijn heel wat Rationele types die zich prima kwetsbaar opstellen tegenover hun partner, en genoeg Emotionele persoonlijkheden die het moeilijk vinden zich open te stellen.
Persoonlijkheid alleen bepaalt je hechtingsstijl niet. Door je bewust te worden van je persoonlijkheidseigenschappen en hoe deze – in combinatie met je levenservaringen – je hechtingsstijl vormen, krijg je een completer beeld van jouw relatiepatronen. Gebruik deze kennis als startpunt voor persoonlijke ontwikkeling, niet als definitieve diagnose.
Wat is mijn hechtingsstijl?
Wil je ons helpen meer te leren over het verband tussen hechtingsstijlen en persoonlijkheid? Doe dan mee aan onze “Attachment Style” enquête en help ons deze belangrijke onderzoeksrichting verder uit te diepen.
Inzicht in je hechtingsstijl is een prima eerste stap om je gedragspatronen binnen relaties te onderzoeken. Maar hoe kom je erachter wat je hechtingsstijl eigenlijk is?
Gelukkig kan dat door simpelweg wat zelfreflectie. Denk eens rustig na over de onderstaande vragen om jezelf op weg te helpen met herkennen van patronen in jouw manier van omgaan met liefde:
- Hoe comfortabel voel jij je met emotionele intimiteit in relaties? Deel je makkelijk je gevoelens, of houd je ze meestal liever voor jezelf?
- Maak je je vaak zorgen dat je partner je verlaat of niet genoeg van je houdt? Hoe ga je om met (zelfs korte) periodes van afstand?
- Vind je het makkelijk om op anderen te vertrouwen, of ben je liever onafhankelijk? Hoe voel je je als anderen op jou steunen?
- Hoe reageer je wanneer je partner emotionele steun nodig heeft? Geeft je dat een goed gevoel, of word je er ongemakkelijk van?
- Hoe ga je om met conflicten in je relatie? Ga je problemen direct aan, door confrontatie? Of kies je voor een kalm en respectvol gesprek? Misschien mijd je lastige gesprekken wel juist door je terug te trekken of door je overdreven aan te passen om je partner niet van streek te maken?
Bonusvraag: Op welke manier heeft jouw persoonlijkheidstype invloed op je antwoorden op bovenstaande vragen?
Er is geen officiële diagnostische score bij deze vragen, maar we raden je aan je antwoorden te vergelijken met de hierboven beschreven hechtingsstijlen. Op welke lijk jij het meest?
Wil je een concreter antwoord? Bezoek dan The Attachment Project om een korte test te doen en zo je meest waarschijnlijke hechtingsstijl te ontdekken. Onthoud wel: veel mensen passen niet precies binnen één hechtingsstijl. Je kan kenmerken van meerdere stijlen hebben. Het gaat niet om het plakken van een label, maar om inzicht krijgen in hoe je in relaties staat.
Belangrijk om te onthouden: Zelfreflectie is essentieel voor inzicht in je hechtingsstijl en persoonlijkheidstype, én om te begrijpen hoe deze twee aspecten jouw romantische relaties kleuren.
Kan ik mijn hechtingsstijl veranderen?
Het goede nieuws: zelfs als een onveilige hechtingsstijl diepgeworteld is, staat deze niet in steen gebeiteld. Met zelfinzicht, inzet, hulp van betekenisvolle relaties (en soms wat therapie) is het mogelijk om te groeien naar een veiliger hechtingsstijl.
Hoe ziet dat eruit in het echte leven? Het verschilt per persoon (en hangt ook af van relatie, cultuur en andere omstandigheden), maar persoonlijkheidstheorie biedt opnieuw handige handvatten:
- Extraverte persoonlijkheden kunnen hun sociale energie inzetten om regelmatige, betekenisvolle gesprekken met hun partner aan te gaan. Zo leren ze zich prettiger te voelen bij diepgaander contact.
- Introverte types plannen bewust tijd zonder afleiding in met hun geliefde, om te leren vertrouwen in de gezamenlijke ruimte die de relatie biedt.
- Rationeele types gebruiken hun logisch denkvermogen om patronen in het contact te herkennen en samen praktische oplossingen te vinden voor onderliggende, hechtingsgerelateerde zorgen.
- Emotioneele persoonlijkheden kunnen hun aangeboren empathie en emotionele intelligentie ook op zichzelf richten, zodat ze hun gevoelens valideren en leren zich makkelijker te uiten.
- Meer Assertiefe types kunnen hun zelfvertrouwen inzetten om eerlijk en vriendelijk grenzen en behoeften te communiceren, en hun partner aanmoedigen hetzelfde te doen.
- Turbulente persoonlijkheden kunnen hun zelfbewustzijn gebruiken om open te praten over gevoelens en zorgen, samen met hun partner te reflecteren op (mogelijk) onveilige patronen en aan een veiligere relatie te werken.
Onthoud: veranderen is een proces, geen gebeurtenis. Voor mensen met een onveilige hechtingsstijl vraagt groeien naar een veilige hechting dat je vér uit je comfortzone stapt. Het kost tijd, geduld en mildheid voor jezelf. Door je persoonlijkheid te begrijpen, kun je die groeireis bewust en eerlijk aangaan. Zo herken je onhandige neigingen sneller en kun je tegelijkertijd sterker leunen op je goede eigenschappen.
Tot slot
Hechtingstheorie en persoonlijkheidstype zijn twee verschillende manieren om naar jezelf en je relaties te kijken. Ze verklaren niet alles, maar samen geven ze waardevolle inzichten in ons gedrag, onze voorkeuren en onze relaties.
Door je hechtingsstijl én persoonlijkheidseigenschappen te snappen, krijg je een vollediger beeld van wie je bent. Dat biedt een krachtig startpunt voor persoonlijke groei, helpt je je relatie-uitdagingen aan te gaan en zorgt voor diepere, betekenisvollere banden met de mensen van wie je houdt. Of je nu veilig gehecht bent of juist de neiging hebt tot angstige of vermijdende patronen: het herkennen van je patronen geeft je het zelfsturend vermogen om actiever, positiever en bewuster om te gaan binnen je liefdesleven.
Wat nu? Misschien wil je deze ideeën bespreken met je partner of een vertrouwde vriend. Misschien besluit je juist extra aandacht te besteden aan je eigen relatiepatronen. Wat je ook kiest, bekijk zeker de volgende artikelen in deze serie. Daarin richten we ons op het toepassen van kennis over persoonlijkheid en hechtingsstijlen in romantische relaties:
- Je partner steunen met een angstig-obsessieve hechtingsstijl: een gids voor iedereen
- Je partner steunen met een afwijzend-vermijdende hechtingsstijl: een gids op basis van persoonlijkheid
- Je partner steunen met een angstig-vermijdende hechtingsstijl: een gids op basis van persoonlijkheid
En denk eraan: elke stap richting zelfinzicht, hoe klein ook, is vooruitgang. Op naar jouw groeipad en een leven vol zelfontdekking!
Verder lezen
- Manieren om “ik hou van je” te zeggen: liefdestaal en persoonlijkheidstype
- Je uitspreken, grenzen en liefde: voor jezelf opkomen wanneer het ertoe doet
- Je eigen barrières: interne obstakels voor romantische verbinding voor elk persoonlijkheidstype
- Van romantiek naar diepe liefde: persoonlijkheidstype en intimiteit
- Dompel jezelf onder in persoonlijke groei met onze Premium Suite aan gidsen en tests voor jouw persoonlijkheidstype.