Những người nghiên cứu lý thuyết kiểu tính cách thường rất hào hứng khi tìm hiểu kiểu tính cách của người khác. Lý thuyết về tính cách giúp chúng ta hiểu nhau sâu sắc hơn, điều này mang lại nhiều lợi ích lớn trong bất kỳ bối cảnh xã hội nào, dù là thân thiết hay xã giao. Tính cách không phải là thước đo toàn diện về một con người, nhưng là điểm khởi đầu tuyệt vời để khám phá nét độc đáo riêng của mỗi người. Thật may mắn khi bạn có trong tay bài kiểm tra tính cách miễn phí tuyệt vời của chúng tôi!
Tuy nhiên, đôi khi bạn không tiện hoặc không thể nhờ ai đó làm bài kiểm tra của chúng tôi. Dù vậy, bạn vẫn tò mò về kiểu tính cách của họ, có thể đang cố đoán thông qua cách họ nói chuyện và hành xử. Vậy thì, tôi sẽ giúp bạn nâng tầm khả năng phán đoán, giống như tôi từng làm trong những bài viết khác.
Trong bài này, chúng ta sẽ khám phá cặp đặc điểm tính cách thứ năm và cũng là cuối cùng trong hệ thống lý thuyết của chúng tôi: đặc điểm bản sắc Bồn chồn và Quyết đoán. Tôi sẽ giải thích một số điểm khác biệt nổi bật giữa hai biến thể tính cách này (một người thuộc bất kỳ kiểu tính cách nào đều có thể là Bồn chồn hoặc Quyết đoán) và minh họa cách nhận biết bằng việc sử dụng một số dữ liệu nghiên cứu tuyệt vời của chúng tôi. Hãy cùng khám phá nhé!
Sự khác biệt của đặc điểm Bản sắc
Nói một cách tương đối, các đặc điểm Bản sắc đo lường sự tự tin và khả năng kiểm soát cảm xúc. Những người Bồn chồn thường có vẻ thiếu tự tin và dễ bị ảnh hưởng hơn, trong khi người Quyết đoán thì bớt như vậy. Đây là những khác biệt lớn nhưng cũng khá rộng, vì mặc dù đặc điểm Bản sắc có liên hệ mạnh với một số hành vi nhất định, các đặc điểm tính cách khác cũng có ảnh hưởng không nhỏ. Khi bạn quan sát ai đó để đoán về đặc điểm Bản sắc của họ, lý tưởng nhất là nên tập trung vào những hành vi liên quan nhiều hơn đến Bản sắc và ít bị ảnh hưởng bởi các đặc điểm tính cách khác.
Một điều then chốt khi đoán ai đó thuộc kiểu Bồn chồn hay Quyết đoán là nhiều khía cạnh trải nghiệm của đặc điểm Bản sắc vốn mang tính cảm xúc, nghĩa là nội tâm. Để nhận ra chúng, bạn cần tập quan sát những biểu hiện ra bên ngoài. Tôi đã lựa chọn một vài điểm dữ liệu có sự khác biệt rất rõ rệt giữa các kiểu tính cách Bồn chồn và Quyết đoán, và cũng có khả năng được thể hiện thành hành vi thực tế ngoài đời. Hãy bắt đầu với câu hỏi nghiên cứu sau đây.
"Bạn có lo lắng về việc người khác nghĩ gì về mình không?"
Có lẽ ai cũng từng tự hỏi câu này, nhưng nhìn chung, khoảng 81% người Bồn chồn và 34% người Quyết đoán đồng ý với điều này. Trải nghiệm thực tế có thể khác nhau ngay cả với những người cùng một kiểu tính cách. Ví dụ, các cá nhân Chỉ huy (ENTJ) – chỉ khoảng 17% các Chỉ huy Quyết đoán (ENTJ-A) đồng ý với câu hỏi trên, trong khi 68% các Chỉ huy Bồn chồn (ENTJ-T) tỏ ra đồng thuận.
Cách mà sự khác biệt về Bản sắc tác động đến hành vi của những người vốn có cùng các đặc điểm tính cách khác là điều nên lưu ý khi đoán đặc điểm Bản sắc của ai đó. Chẳng hạn, việc lo lắng về cách người khác nhìn nhận có thể tác động như thế nào đến hành vi thường rất bộc trực của các Chỉ huy? Một bản sắc Bồn chồn có thể khiến họ hay tìm kiếm sự chấp nhận, từ đó họ sẽ thân thiện hơn trong các tình huống xã hội – họ muốn được yêu quý, nên họ cố gắng dễ gần.
Ngược lại, xu hướng Bồn chồn lo lắng về nhận định của người khác cũng khiến họ có cái tôi mong manh hơn. Với đặc điểm này, một Chỉ huy Bồn chồn có thể trở nên phòng thủ nếu bị ai đó thách thức hoặc dễ phản ứng gay gắt khi cảm thấy bị xúc phạm. Nếu mâu thuẫn xã hội có thể khiến những người Bồn chồn ít đối đầu hơn (nhiều Hướng nội, chẳng hạn) rút lui trong nỗi buồn lặng lẽ, thì một Chỉ huy Bồn chồn khi bị tổn thương có thể bùng nổ cảm xúc ra ngoài.
Tương tự, một Chỉ huy Bồn chồn có thể phản ứng với nỗi lo về cách nhìn của người khác bằng cách thể hiện bản thân quá mức và tìm mọi cách làm trung tâm chú ý, trong khi cùng nỗi lo ấy có thể khiến nhiều kiểu tính cách Hướng nội chỉ trở nên nhút nhát. Những cách biểu hiện độc đáo và phức tạp mà đặc điểm Bản sắc này ảnh hưởng đến các đặc điểm tính cách khác nghĩa là rất khó để phân loại chính xác bất kỳ hành vi cụ thể nào là dấu hiệu chắc chắn cho Bồn chồn hay Quyết đoán – trừ khi bạn biết thêm các đặc điểm tính cách khác để làm ngữ cảnh cho quan sát của mình.
Vì thế, nếu bạn muốn áp dụng những hiểu biết từ câu hỏi nghiên cứu trên để đoán đặc điểm Bản sắc của ai đó, tốt hơn hết là hãy chú ý đến mức độ bất an về xã hội thay vì chỉ tập trung vào một biểu hiện nhất định. Hãy quan sát xem họ chú trọng việc tạo dựng hình ảnh tích cực trong mắt người khác ở mức độ nào, và họ phản ứng mạnh mẽ ra sao khi cảm giác bị nhìn nhận tiêu cực. Đặc biệt chú ý hành vi của họ khi phải chịu áp lực xã hội, cũng như khi mọi việc diễn ra bình thường. Người càng thay đổi hành vi thông thường để gây ấn tượng với người khác, càng có khả năng cao thuộc kiểu tính cách Bồn chồn. Còn nếu họ dường như không chịu nhún nhường hay gượng ép để lấy lòng ai, đó là dấu hiệu cho thấy họ không quá để tâm đến cái nhìn của người khác và vì vậy có thể là người Quyết đoán.
Đồng thời, nếu ai đó phát hiện ra có người không thích mình, cách họ phản ứng cũng có thể bật mí cho bạn. Người Quyết đoán thường có phản ứng tương đối nhẹ nhàng với sự từ chối hay không được chấp nhận về mặt xã hội. Họ cũng sẽ buồn, khó chịu, thất vọng, nhưng có lẽ không đến mức suy sụp, và thường cũng bỏ qua nhanh hơn. Ngược lại, người Bồn chồn có thể chìm đắm lâu trong cảm xúc tiêu cực ấy. Cảm xúc buồn bã kiểu này thường không khó nhận ra ở bạn bè hay đồng nghiệp, nên hãy chú ý đến điểm này. Hãy nâng cao hiểu biết của mình bằng một câu hỏi nghiên cứu nữa sau đây.
"Bạn có khó chịu khi không thể khiến một sự kiện gây căng thẳng vừa phải không tác động tiêu cực đến bản thân không?"
Câu hỏi trên liên quan đến mức độ phản ứng – sự điềm tĩnh hay biến động cảm xúc – trong đặc điểm Bản sắc. Có khoảng 82% người Bồn chồn đồng ý, trong khi chỉ 33% người Quyết đoán như vậy. Dù cả hai nhóm đều có thể trải nghiệm toàn bộ cảm xúc tiêu cực khi gặp căng thẳng, kiểu tính cách Quyết đoán thường không bị ảnh hưởng quá mạnh bởi nó. Ai rồi cũng có lúc khuỵu ngã trước những cú sốc cuộc đời, nhưng với một số người, cú ngã đó không quá thảm hại và cũng không kéo dài. Người Quyết đoán có thể giỏi ứng phó căng thẳng, nhưng cũng có thể đơn giản là phản ứng của họ vốn nhẹ hơn nên dễ giữ được sự bình tĩnh, nhanh hồi phục và tiếp tục mà không bị tiêu cực đeo bám.
Với những người Bồn chồn, ngay cả những sự kiện gây căng thẳng vừa phải cũng là thách thức kép – họ không chỉ phản ứng ban đầu nặng nề hơn mà còn gặp khó khăn lớn hơn trong việc lấy lại thăng bằng. Nếu bạn quan sát thấy ai đó thường phản hồi cực đoan trước những vấn đề trong cuộc sống, họ có phần lớn là thuộc kiểu tính cách Bồn chồn. Một lần nữa, không phải một phản ứng cụ thể nào cho bạn dấu hiệu chắc chắn, mà chính mức độ dữ dội của phản ứng đó mới là điểm đáng chú ý. Ai thường xuyên thể hiện sự lo âu quá mức thì khả năng cao là có đặc điểm Bồn chồn.
Bạn có biết chúng tôi có cả một loạt cẩm nang dành riêng để giúp những người Bồn chồn làm chủ đặc điểm Bản sắc và biến nó thành lợi thế? Tìm hiểu thêm →
Sự nghi ngờ bản thân cũng là dấu hiệu đặc trưng của Bồn chồn. Dù không được nhắc đến rõ ràng trong câu hỏi ở trên, nhưng một trong những "ảnh hưởng tiêu cực" phổ biến nhất của căng thẳng mà câu hỏi gợi ý chính là việc thiếu tin tưởng vào bản thân. Nếu một người Bồn chồn trải qua sự kiện gây căng thẳng, họ thường sẽ khó giữ được sự tự tin, dễ rơi vào vòng xoáy nghi ngờ, dù chỉ tạm thời. Đặc biệt đúng khi sự kiện đó ảnh hưởng đến mục tiêu cụ thể mà họ đang hướng tới. Ngược lại, người Quyết đoán thường dễ duy trì sự tự tin khi gặp trở ngại.
Quan sát mức độ nghi ngờ bản thân của ai đó sau thất bại có thể giúp bạn đoán họ có phải kiểu Bồn chồn hay Quyết đoán không. Nếu họ bị cuốn vào vòng lặp của việc tự vấn hành động và lựa chọn, hoặc đánh mất động lực, khả năng cao họ có đặc điểm Bồn chồn. Ngược lại, nếu ai đó dường như không bị xáo trộn nhiều vì thất bại và vẫn giữ được sự nhiệt huyết, họ có lẽ nằm ở phía Quyết đoán của phổ tính cách. Những cá nhân này thường dễ duy trì sự lạc quan và tự tin vào bản thân – dĩ nhiên cũng có lúc họ nghi ngờ, nhưng cảm giác đó chỉ như một hành khách trên chuyến xe cuộc đời, chứ không phải là chướng ngại thật sự.
Kết luận
Không có một hành vi hay sự kiện đơn lẻ nào chứng minh chắc chắn đặc điểm Bản sắc của ai đó, nhưng khi bạn đang cố ghép mảnh ghép tính cách của họ mà không có bài kiểm tra làm chỗ dựa, thì mỗi chi tiết đều quý giá. Bạn có thể quan sát nhiều dấu hiệu và mô hình hành vi theo thời gian để tìm ra xu hướng. Và khi bạn đoán kiểu tính cách của một người, hãy để đó là một dự đoán "linh động", sẵn sàng thay đổi. Dù bạn có đoán chính xác, cá nhân đó vẫn là độc nhất. Kiểu tính cách chỉ là điểm khởi đầu, và việc khám phá phần còn lại của một con người nên được thực hiện qua sự tương tác đầy tôn trọng, tử tế và tràn đầy tò mò với họ. Không sự quan sát sành sỏi nào có thể thay thế cho một mối liên hệ thực sự và chân thành.
Cuối cùng, tôi muốn nhấn mạnh rằng nhận biết được đặc điểm Bản sắc của ai đó khi bạn dần hiểu họ là một cơ hội đặc biệt. Chẳng hạn, một người Bồn chồn đang căng thẳng có thể biết ơn lòng trắc ẩn và quan tâm của bạn, tạo cho bạn cơ hội xây dựng một tình bạn ấm áp, bền lâu chỉ bằng sự thấu hiểu. Tương tự, một người Quyết đoán, đầy tự tin có thể đủ bản lĩnh cảm xúc để chấp nhận những cạnh khía góc cạnh hơn của bạn, giúp bạn bớt lo lắng về giao tiếp và được là chính mình một cách trọn vẹn. Đặc điểm tính cách Bản sắc liên quan đến sự an toàn cảm xúc, và hiểu về chúng có thể mở ra những mối quan hệ sâu sắc ở mọi phương diện. Chúc bạn phán đoán vui vẻ!