Зан чанарын онол судалдаг хүмүүс бусдын зан чанарын төрлийг мэдэх дуртай байдаг. Энэхүү онол биднийг илүү гүн төвшинд харилцан ойлгоход тусалж, ойрын ч бай эсвэл энгийн ч бай, аливаа нийгмийн нөхцөлд томоохон эерэг нөлөө үзүүлдэг. Хүний цогц мөн чанарыг бүрэн илэрхийлэх зүйл биш ч, тухайн хүний онцлогт нэвтрэн орохын гайхалтай гарц юм. Азтай нь та манай гайхалтай үнэгүй зан чанарын тестийг ашиглах боломжтой шүү!
Гагцхүү, заримдаа өөр хүнд манай тестийг бөглүүлэх хүсэлт тавих нөхцөл нь тохиромжгүй эсвэл боломжгүй байж болзошгүй. Гэсэн ч тэр хүний зан чанарыг мэдэх хүсэлд хөтлөгдөн, яриаг нь сонсож, үйлдлийг нь ажиглах зуураа таамаг дэвшүүлсэн хэвээр үлдэнэ. Тэгвэл, энэ хүндхэн таамаглал тань илүү нарийвчлалтай болоход би тусалъя гэж зорьсон, бусад нийтлэлүүдийнхээ адилаар энэ удаа ч мөн адил туслах болно.
Энд бид өөрсдийн онолын системийн тав дахь, эцсийн зан чанарын шинжийн хослолоор буюу Тогтворгүй болон Тууштай Идентити шинжүүдийн онцлогийг хамтдаа судлах болно. Тэдгээр зан чанарын хувилбаруудын (аль ч үндсэн зан чанарын төрөл Тогтворгүй эсвэл Тууштай байж болох) онцгой ялгаануудыг тайлбарлаж, манай үлгэрийн судалгааны өгөгдлөөс түшиглэн хэрхэн илрүүлж болохыг танилцуулъя. Ингээд эхэлцгээе!
Идентити шинжийн хил зааг
Ерөнхийд нь хэлбэл, Идентити шинжүүд нь өөртөө итгэлтэй байдал, сэтгэл хөдлөлийн тогтвортой байдлыг илэрхийлнэ. Тогтворгүй зан төрлийн хүмүүс эргэлзээтэй, хүчтэй урвал гаргах хандлагатай байдаг бол Тууштай хүмүүс ийм шинж багатай. Энэ бол өргөн хүрээний, чухал ялгаанууд юм. Учир нь Идентити шинжүүд зарим зан авиртай гүн холбоотой ч, бусад зан чанарын шинжүүд ч бас нөлөөтэй. Хэн нэгнийг ажиглахдаа Идентити шинжийг таамаглахыг хүсвэл, бусад шинжээс бага хамааралтай, илүү цэвэр Идентитид хамаарах зан үйлд анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй.
Хэн нэгэн хүн Тогтворгүй эсвэл Тууштай аль шинжид хамаатай вэ гэдгийг таахад анхаарах нэг чухал зүйл нь тухайн шинжийн олон туршлага сэтгэл хөдлөлд – өөрөөр хэлбэл, дотоодод явагддагт байгаа явдал юм. Иймд тэдгээр нь гадагш хэрхэн илэрч байгааг ажиглах хэрэгтэй болдог. Би та бүхэнд Тогтворгүй ба Тууштай зан чанарын төрлүүдэд маш их зөрүү гарсан хэд хэдэн судалгааны өгөгдлийг сонголоо. Эдгээр нь бодит амьдрал дээрх зан авирын илрэл мөн байх магадлалтай. Ингээд эхний судалгааны асуултыг авч үзье.
“Хүмүүс таныг хэрхэн хүлээж авч байгаад санаа зовдог уу?”
Энэ бол хүн бүр тодорхой хэмжээнд хамаарах асуулт боловч түгээмэл дүнгээрээ нийт Тогтворгүй хүмүүсийн 81%, Тууштай хүмүүсийн 34% нь санал нийлж байна. Үндсэн нэг зан чанартай хүмүүсийн дунд ч туулж буй амьдралын туршлага ялгаатай байж болно. Жишээлбэл, Командлагч (ENTJ) шинжийн хүмүүсийг авч үзвэл, Тууштай Командлагчид (ENTJ-A) 17% нь уг асуултад зөвшөөрч байхад, Тогтворгүй Командлагчид (ENTJ-T) 68% нь зөвшөөрсөн байлаа.
Идентити хөгжлийн ялгаа нь нэг ижил зан чанарын үндсэн шинжтэй хүмүүсийн зан авирыг хэрхэн өөрчилж болохыг таахад анхаарах хэрэгтэй зүйл юм. Жишээлбэл, хүний талаарх санаа зоволт нь дэндүү эрхэмсэг, нээлттэй биеэ авч явах Командлагч шинжийн хүмүүст хэрхэн нөлөөлөх бол? Тогтворгүй Идентити нь тэднийг илүү бусдаас дэмжлэг хүлээх эрмэлзэлтэй болгож, улмаар нийгмийн хүрээнд нөхөрсөг, тааламжтай харагдахийг хичээхэд хүргэдэг.
Нөгөө талаар, хэрүүл маргаант дургуй, эмзэг Тогтворгүй шинж нь тухайн хүний эгог илүү хэврэг болгож мэднэ. Энэ утгаараа, Тогтворгүй шинжтэй Командлагч хүн бусдаар шүүмжлүүлэх эсвэл гомдох үедээ хамгаалалттай, бүр хурц ууртай байж болох юм. Нийгмийн сөргөлдөөн Тогтворгүй, илүү итгэлгүй шинжтэй бусад хүмүүсийг (жишээлбэл, олон Интровертүүд) дотогшоо зожгоруулдаг бол, Тогтворгүй Командлагч хүн бухимдсан үедээ илэрхий тэсэрч, сэтгэл хөдлөлөө гаднаа гаргаж болох юм.
Мөн Тогтворгүй Командлагч нар бусдын бодлыг сэтгэлдээ тээж, анхаарал төвд нь байхыг эрмэлзээд өөрийгөө илүү гайхуулан харуулах магадлалтай. Харин тэрхүү санаа зовоочих зүйл Интроверт хүмүүсийг зүгээр л дотогш зожгоруулж, бүрэг байдалд хүргэж магадгүй. Идентити аль нэг тодорхой шинжийг илрүүлэх нь хэцүү байдаг нь түүний бусад зан заншлыг илэрхийлэх маш өвөрмөц, олон янз, ээдрээтэй нөлөөллөөс үүдэлтэй. Тодорхой зан авир нь ганц Тогтворгүй эсвэл Тууштай шинжийн гэрч болдоггүй – харин нөгөө шинжүүдийг ч мэдэх шаардлагатай болдог.
Иймд дээрх судалгааны асуултаас мэдээлэл авч, хэн нэгний Идентити шинжийг таахдаа түүний хэмжээ, буюу нийгмийн итгэлгүй байдлын эрчимд анхаарах нь илүү найдвартай. Үүнийг тухайн хүн бусдын таашаал, зөвшөөрлийг ямар их ач холбогдол өгөхийн хэрээр, эсвэл эсрэгээрээ сөргөөр үнэлэгдэхэд хэр их сэтгэл хөдөлж байгаагаас ажиглаж болно. Нийгмийн дарамт ихтэй нөхцөлд ч, энгийн үед ч тухайн хүний зан авир хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг ажиглаарай. Хэрэв хүн ердийнхөөсөө илүү өөрчлөгдөж, бусдад таалагдахын тулд илт хичээж байвал, Тогтворгүй шинж илүүтэй байх магадлалтай. Харин тэр хүн зөвшөөрөл хүлээх гэж өөрийгөө өөрчилж, нийцүүлэх гээд байдаггүй бол тэр бүр бусдын бодлыг сэтгэлдээ тээдэггүй, Тууштай Идентити шинжтэй байх нь илүү.
Мөн хэн нэгэн хүн бусдад таалагдахгүй байгаагаа мэдсэн үед үзүүлэх хариу үйлдэл нь танд тусалж мэднэ. Тууштай хүн нийгмийн татгалзалтыг илүү тайван, сул хүлээн авна. Гомдох, бухимдах, уурлах боловч энэ нь удаан үргэлжлэхгүй, хурдан мартана. Харин Тогтворгүй хүн сөрөг сэтгэлээ удаан сэтгэлдээ хадгалж мэднэ. Ийм байдал ойрын найз эсвэл хамтран ажиллагчаасаа ч ил байдлаар ажиглагддаг тул үүнийг ажиглаж болно. Энэ санааг нэг түвшинд ахиулж дараагийн судалгааны асуултыг үзье.
“Дунд зэргийн стресс мэдрэгдсэн үедээ түүнд сөрөгөөр автахгүй байх танд хэр зэрэг хэцүү вэ?”
Энэ асуулт нь Идентитигийн урвалын шинжид – буюу тайван зан, тогтворгүй зангийн ялгааг илэрхийлж байна. Судалгаагаар Тогтворгүй шинжтэй хүмүүсийн 82% нь, Тууштай шинжтэй хүмүүсийн 33% нь санал нийлжээ. Тууштай шинжтэй хүмүүс стрессийг амсдаг ч, түүнийг давахдаа тэр бүр хүндээр тусгаж авдаггүй. Таагүй зүйлд хүн бүхэн сөхөрч болно – гэхдээ зарим хүн хурдан сэргэж, эсвэл огт муу тусахгүй өнгөрдөг. Тууштай шинжтэй хүмүүс стрессэс сэргийлэх, сэтгэлийг удирдах аргыг илүү амархан эзэмшдэг байж болно. Зарим тохиолдолд тэдний урвал зүгээр л илүү сул, бага эрчтэй байдаг тул сэтгэл хөдлөлөө төвшинд барьж, хурдан сэргэж, сөрөг мэдрэмжид авталгүй цааш хөдлөх чадвартай байдаг.
Харин Тогтворгүй хувилбарын хүмүүст дунд зэргийн стресс өөрөө хоёр давхар сорилт болж мэднэ – эхнийх нь аяндаа илүү хүчтэй урвал гаргах, хоёр дахь нь тодорхой хугацаанд өөрийгөө тайвшруулахад илүү хүндрэлтэй байх явдал юм. Хэрэв та хэн нэгнийг амьдралын асуудалд сэтгэл хөдлөлөө эрчимтэйгээр илэрхийлдэг гэж ажиглавал, тэр нь Тогтворгүй шинж байж болохуйц. Энэ нь тодорхой нэг урвал биш, харин тухайн урвалын хүч, эрчимд л байна. Хэн ч бай байнга сэтгэл түгшилттэй байна уу гэдэг нь Тогтворгүй шинж илүүтэйг илтгэнэ.
Танд Тогтворгүй зан төрлийн хүмүүст тусгайлан боловсруулсан, Идентитигээ овжноор ашиглаж чаддаг болох гарын авлагын цуврал бий болохыг мэдэх үү? Дэлгэрэнгүй үзэх →
Эргэлзээ мөн л Тогтворгүй шинжийг илтгэнэ. Дээрх судалгааны асуултад шууд дурдагдаагүй ч, стрессийн “сөрөг нөлөө”-ний нэг нийтлэг хэлбэр нь өөртөө эргэлзэх явдал юм. Илүү хүчтэй Тогтворгүй хүн стресстсэн үед өөртөө итгэлтэй байх чадавхи нь ихэвчлэн асуудалтай тулгардаг бөгөөд тодорхой хугацаанд ч болтугай эргэлзээний ангалд унах болов уу. Ялангуяа тухайн стресстэй нөхцөл зорилгод нь нөлөөлсөн бол бүр ч их. Харин Тууштай хүмүүст саад бэрхшээл учирсан үед өөртөө итгэлтэй хэвээр байх нь илүү амархан байдаг.
Уналт амссаны дараа тухайн хэн нэгний өөртөө эргэлзэх түвшинг ажиглах замаар тэр хүн Тогтворгүй эсвэл Тууштай шинжтэй эсэхийг таньж болно. Хэрвээ тэр хүн нөхцөл бүрийг дахин дахин эргэлзэн, сэтгэлээр унаж, эхэлсэн зүйлийнхээ хурдаа алдаж байвал Тогтворгүй шинж давамгайлж байна гэсэн үг. Харин хүн ямар нэг бэрхшээл тулгарсан ч, тайван байж, урам зориг нь хэвээр байвал тэр нь Идентитийн босоо шугамын Тууштай талд байна. Тийм хүмүүс ерөнхийдөө өөдрөг үзэл, өөртөө итгэлтэй байдлаа хадгалах нь амархан – тэдэнд эргэлзээ байж болох ч, энэ нь амьдралын замд саад бологч биш, зүгээр л арын суудалд яваа “зуучлагч” мэт л ажиглагдана.
Дүгнэлт
Ямар ч тухайн зан авир, үйл явдал ганцаараа Идентити шинжийг төгс илтгэхгүй. Гэсэн ч таныг тестээр шалгах боломжгүй нөхцөлд зан чанарын оньсыг эвлүүлэх аялалд болгоомжтой ч гэсэн таамаг бүр чухал. Цаг хугацааны туршид олон шинж, хэв маягийг ажигласнаар ерөнхий чиг хандлагыг тогтооход амархан. Мөн үзэж буй хүнийхээ зан чанарын төрлийг таахдаа, “амьд” таамаг дэвшүүлээрэй – түүнд өөрчлөлт оруулах, шинээр таньж мэдэх боломжтой бай. Хүн бүрийн хувь хүн чанар дахин давтагдашгүй билээ. Зан чанарын төрөл бол зүгээр нэг гарааны цэг. Хүний цаад бодит мөн чанарыг олж мэдэх хамгийн сайхан арга нь тэдэнтэй хүндэтгэлтэй, энэрэнгүй, сониуч харилцаа, нөхөрлөл тогтоох явдал юм. Сайтар ажиглах нь жинхэнэ, үнэнч харилцааг бүрэн орлохгүй гэдгийг санаарай.
Эцэст нь хэлэхэд, нэг хүний Идентити шинжийн мөн чанарыг таньж мэдэх нь гайхалтай боломж бөгөөд, жишээ нь, стрессдсэн Тогтворгүй хүнд халамж, дэмжлэг үзүүлэхэд тэр хүн эрхэм талархалтай ханддаг. Энэ нь зүгээр л ойлгох сэтгэлээр урт, бат бөх насан туршийн нөхөрлөлийн эхлэл болох боломжийг өгдөг. Үүнтэй адилаар, өөртөө итгэлтэй Тууштай хүн нь таны “сөрөг” талтай ч илүү сайн зохицож, өөртөө болон танд амсхийх, чөлөөтэй байхад тустай байж магадгүй. Идентити шинжүүд нь сэтгэл санаагаар аюулгүй байх, нээлттэй, жинхэнэ харилцааг хөгжүүлэх гол түлхүүр болдог юм шүү. Азтай таамаглаарай!