Shaxsiyat tiplari nazariyasini o‘rganuvchilar boshqalarining shaxsiy tiplari haqida bilishga juda qiziqishadi. Bu nazariya bir-birimizni chuqurroq tushunishda yordam beradi va bu har qanday ijtimoiy holatda – yaqin yoki tasodifiy – katta foyda keltirishi mumkin. Bu odamning butun mohiyatini o‘lchamaydi, lekin uning noyob tomonlarini o‘rganishni boshlash uchun ajoyib manba. Sizda bizning ajoyib bepul shaxsiyat testi mavjud bo‘lganidan naqadar omadlisiz!
Ammo ba’zida kimdandir testni topshirishni so‘rash noo‘rin yoki imkonsiz bo‘lishi mumkin. Shunday bo‘lsa ham, siz ularning shaxsiy tipi haqida o‘ylab qolishingiz, ularni kuzatib, taxmin qilishingiz mumkin. Men bu taxminni yanada yuqori bosqichga olib chiqishda sizga yordam beraman – xuddi boshqa maqolalarimizda qilganimdek.
Bu safar biz nazariya tizimimizdagi beshinchi va oxirgi shaxsiy xususiyatlar juftligini ko‘zdan kechiramiz: Notinch va Dadil Identitet xususiyatlari. Men bu ikkala shaxs tipidagi ba’zi muhim farqlarni tushuntiraman va ularni qanday aniqlash mumkinligini bizning a’lo darajadagi tadqiqot ma’lumotlari yordamida ko‘rsataman. Keling, boshlaymiz!
Identitet xususiyatlaridagi tafovut
Umumiy qilib aytganda, Identitet xususiyatlari o‘ziga ishonch va hissiy barqarorlik darajasini o‘lchaydi. Notinch shaxslar ko‘proq o‘zidan shubhalanuvchi va ta’sirchan bo‘lib ko‘rinadi, Dadil shaxslar esa bunday emas. Bu farqlar muhim, ammo umumiy ham, chunki Identitet xususiyatlari ayrim xatti-harakatlarga kuchli ta’sir qilsa-da, boshqa shaxsiy xususiyatlar ham sezilarli darajada ahamiyatga ega. Kimningdir Identitet turini aniqlamoqchi bo‘lsangiz, boshqa xususiyatlarga emas, balki aynan Identitetga bog‘liq bo‘lgan xatti-harakatlarga e’tibor qaratish foydali bo‘ladi.
Notinch yoki Dadil tipi borligini aniqlashga urinishda unutmangki, Identitet xususiyatlarining ko‘plab jihatlari hissiy va ichki holatdir. Ularni sezish uchun tashqi ta’sirlarini kuzatishni o‘rganish kerak. Men Notinch va Dadil shaxslar orasida sezilarli farq ko‘rsatuvchi bir necha muhim ma’lumotlarga e’tibor qaratdim – ular haqiqiy hayotdagi xatti-harakatlarga osonlik bilan aylanishi mumkin. Keling, quyidagi tadqiqot savoli bilan boshlaylik:
“Boshqalar siz haqingizda qanday fikrda ekanidan ko‘p xavotirdamisiz?”
Bu savol, ehtimol, har kimga tanish. Ammo umumiy natijalar shuni ko‘rsatadiki, Notinch shaxslarning 81% atrofida va Dadil shaxslarning 34% atrofida bu fikrga qo‘shiladi. Bir xil shaxsiy tipga ega bo‘lsa ham, odamlarning boshidan o‘tgan hayoti turlicha bo‘lishi mumkin. Masalan, Qo‘mondon (ENTJ) tipidagi odamlarni olaylik – Dadil Qo‘mondonlarning (ENTJ-A) atigi 17% i bu savolga ijobiy javob bergan bo‘lsa, Notinch Qo‘mondonlarning (ENTJ-T) 68% i bu fikrga qo‘shilgan.
Turlicha Identitet turlari bir xil shaxsiy xususiyatlarga ega odamlarning xatti-harakatlarini qanday o‘zgartirishi – bu shaxsning Identitetini aniqlashga urinayotganda yodda tutish kerak bo‘lgan muhim jihatdir. Masalan, boshqalar nima deb o‘ylayotganidan xavotir olish Qo‘mondon shaxsining odatda dadil va ochiqchasiga ifoda etiladigan xatti-harakatini qanday o‘zgartiradi? Notinch Identitet ularni ijtimoiy muhitda ma’qul ko‘rinishga intilishga undashi mumkin – boshqalarga yoqishni istaydilar, shuning uchun xushmuomala bo‘lishadi.
Boshqa tomondan, boshqalarning fikridan xavotir bo‘lish Notinch shaxslarda mo‘rtroq ego shakllanishiga olib keladi. Shuning uchun ham Notinch Qo‘mondonlar agar kimgadir qarshilik ko‘rsatilsa yoki norozilik bildirilsa, o‘zlarini oqlashga urinib, hatto tajovuzkor bo‘lishi mumkin. Ijtimoiy qarama-qarshilik shunchaki sukutga cho‘kadigan Notinch Introvertlarni izza qilsa, Notinch Qo‘mondon bunday vaziyatlarda portlab chiqishi mumkin.
Shuningdek, Notinch Qo‘mondon boshqalar qanday qarashini muhim deb bilib, e’tibor markazida bo‘lishga intilishi, o‘zini ko‘rsatishga harakat qilishi mumkin. Bu holat ko‘plab Introvert shaxslar uchun, aksincha, uyaluvchanlikka olib keladi. Identitet boshqa shaxsiy xususiyatlarga qanday ta’sir qilishi murakkab va o‘ziga xos bo‘lgani uchun, aniq bir xatti-harakatni aynan Notinch yoki Dadillikka bog‘lash qiyin – shunga izoh bera oladigan boshqa xususiyatlarini bilmasdan turib.
Shu sababli, agar yuqoridagi tadqiqot savolidan foydalanib kimningdir Identitet xususiyatini aniqlashga harakat qilayotgan bo‘lsangiz, o‘sha kishining ijtimoiy xavfsizlik darajasiga e’tibor bering. Bu boshqalarning ijobiy fikrini olishga qancha urg‘u berayotganidan, salbiy baholanayotganini his qilganda qanday reaksiyalar bildirayotganidan bilinadi. Ijtimoiy bosim baland bo‘lgan paytdagi xatti-harakatlarini ham, engil vaziyatlardagi munosabatlarini ham kuzating. Agar biror kishi doimiy xatti-harakatidan chetga chiqib, boshqalarga yoqishga intilsa, ehtimol u Notinch. Ammo agar u o‘zini o‘zgartirmasa, yoqimli ko‘rinish uchun uyg‘unlashmasa, unda Dadil Identitetga ega bo‘lishi ehtimoli yuqori.
Xuddi shunday, kimdir kimningdir uni yoqtirmasligini bilib qolsa, u bunga qanday munosabatda bo‘lishi – sizga aniqlashda yordam beradi. Dadil odam ijtimoiy rad etish yoki norozilikka ehtimol sustroq munosabat bildiradi. U xafa bo‘lishi, jahl qilishi mumkin – biroq bu uni ich-ichidan yemaydi va u bu holatdan tezda chiqib ketadi. Notinch odam esa bunday negativ reaksiyalarda uzoq qolib, o‘zini bir muddat yomon his qilishi mumkin. Bu holatni yaqin do‘stda yoki hamkasbda tashqi ko‘rinishdan sezish mushkul emas, e’tiborli bo‘ling. Keling, bu fikrni yana bir tadqiqot savoli bilan yoritamiz:
“O‘rtacha darajadagi stressli voqea sizni salbiy ta’sirga olib kelmasligiga erisha olasizmi?”
Bu tadqiqot savoli Identitetning ta’sirchanlik tarkibiy qismiga – muvozanatga ega bo‘lish yoki beqaror bo‘lishga bog‘liq. Notinch shaxslarning taxminan 82% i, Dadil shaxslarning esa 33% i rozi. Garchi Dadil odamlar ham stressli vaziyatlarda salbiy his-tuyg‘ularni boshdan kechirishi mumkin bo‘lsa-da, ularga bu og‘irroq tushmaydi. Har kim qismatning musibatlaridan qulab tushishi mumkin, ammo ba’zilar og‘riqni osonroq yengishadi. Dadil shaxslar stressga qarshi kurasha olishda yaxshiroqdirlar, yoki shunchaki ularning reaksiyasi kuchli emas – shuning uchun ular o‘z muvozanatini saqlab qolish, stressdan qutulish va oldinga yurishni osonlashtiradi.
Notinch shaxslar uchun esa hattoki o‘rtacha darajadagi stressli voqea ikki karra muammo tug‘diradi – ular nafaqat kuchli boshlang‘ich reaksiyaga ega bo‘lishi, balki ichki muvozanatni tiklashda ham qiynalishadi. Agar kimdir muammolarga kuchli hissiy reaksiyalar bilan javob berishini kuzatsangiz, u ehtimol Notinch. Buni aniqlashda alohida bir xatti-harakat emas, balki u reaksiyaning intensivligi muhim. Agar biror kishi ko‘p hollarda xavotirni aniq namoyon qilsa, u imkon qadar Notinch.
Bilarmidingizki, bizda ayniqsa Notinch shaxslar uchun mo‘ljallangan va Identitet ustidan nazorat o‘rnatishga yordam beradigan qo‘llanmalar mavjud? Batafsil →
Shubha – bu ham Notinchlik belgisi. Yuqoridagi savolda bu to‘g‘ridan-to‘g‘ri tilga olinmagan bo‘lsa-da, stress ta’sirining eng keng tarqalgan salbiy oqibatlaridan biri aynan o‘ziga shubha qilishdir. Agar kuchli Notinch odam stressli voqeani boshidan kechirsa, odatda o‘ziga ishonchini yo‘qotishi mumkin – kamida vaqtincha. Ayniqsa bu voqea ular uchun muhim bo‘lgan biror maqsad yo‘lidagi to‘siq bo‘lsa, bu holat keskinroq bo‘lishi mumkin. Bunga teskari misol sifatida Dadil shaxslarni olaylik – ular to‘siqlarga duch keladigan bo‘lsa ham, o‘ziga bo‘lgan ishonchni saqlab qolishga moyil.
Kimdir qiyinchilikdan so‘ng o‘ziga bo‘lgan ishonchida o‘zgarish sezdimi – bu ularning Notinch yoki Dadilligini bilishingizga yordam beradi. Agar ular qilgan harakatlari, qarorlari ustidan qayta-qayta bosh qotirib, ilgarilamasalar – demak, ular Notinch bo‘lishi mumkin. Aksincha, kutilmagan holat ularni bezovta qilmagan bo‘lsa, ularda ishtiyoq saqlanib qolsa, bu ularning Dadil tipga yaqinligini ko‘rsatadi. Bunday shaxslar optimizm va o‘ziga ishonchni ushlab turishni osonroq deb bilishadi – ular ham shubha qilishi mumkin, ammo bu shubhalar ularning hayot yo‘lidagi to‘siq emas, ichki shovqin darajasida qoladi.
Xulosa
Yagona bir xatti-harakat yoki voqea bilan kimningdir Identitet turini aniqlab bo‘lmaydi, ammo test topshirmasdan kimningdir shaxsiy tipini aniqlashga urinayotganda har bir detal ahamiyatga ega. Vaqt o‘tishi bilan turli belgilar va kuzatishlardan foydalanib, umumiy tendensiyani aniqlang. Va agar siz kimnidir qanday tip deb taxmin qilsangiz, bu “yashovchan” taxmin bo‘lsin – ya’ni uni o‘zgartirishga tayyor bo‘ling. Hatto agar siz kimningdir shaxsiyatini to‘g‘ri aniqlagan bo‘lsangiz ham, u shaxs baribir o‘ziga xosdir. Shaxsiyat tiplari bu faqat boshlang‘ich nuqta, odamning qolgan barcha noyob jihatlarini esa hurmatli, samimiy va qiziqish bilan muloqot qilib o‘rganish kerak. Har qancha puxta kuzatish ham chinakam insoniy aloqa o‘rnini bosa olmaydi.
Yakunda aytmoqchimanki, kimningdir Identitet turini tana olayotganingizda, u bilan tanishish jarayoni yanada boyib boradi. Masalan, stress ostidagi Notinch odam sizning hamdardingiz va qo‘llab-quvvatlashingiz uchun minnatdor bo‘lishi mumkin – va bu sizga mehrli va qadrli do‘stlik o‘rnatish imkonini beradi. Yoki o‘ziga ishonchi baland Dadil odam sizning o‘zingizdagi nozik jihatlarga bardosh bera olishi mumkin – siz esa o‘zingizni qanday bo‘lsangiz shunday tutishingiz mumkin. Identitet xususiyatlari hissiy xavfsizlikka bog‘liq, va ularni tushunish har qanday chuqur aloqalarga eshik ochadi. Omadli taxminlar tilaymiz!
Qo‘shimcha o‘qishlar
- Notinch shaxsiy tiplarining 6 yashirin kuchi
- Introvertlik va Ekstravertlikni real hayotda qanday aniqlash mumkin
- Intuitiv va Kuzatuvchan shaxslarni qanday ajratish mumkin
- Real hayotda shaxsiyat xususiyatlarini aniqlash: Mantiqiy vs. Hissiy
- Rejali va Izlanuvchi shaxslar orasidagi farqni qanday aniqlash mumkin – testsiz